Onvrede uiten op social media (review), is dat nou toegestaan of niet?

Sommige mensen houden ervan om hun onvrede te uiten op social media. Vaak doen ze dat met ongenuanceerde berichten of door een negatieve review achter te laten op een website. De woorden die ze gebruiken zijn, op z’n zachtst gezegd, weinig zorgvuldig gekozen. Om een voorbeeld te noemen:

“Hoe is het mogelijk? Ik heb nog nooit zulke oplichters meegemaakt. Schande voor de autobranche. Binnenkort te lezen in alle automagazines.”

Of:

“Hé stelletje arroganto’s met dat bewuste trekkracht-gesjoemel met de Navarra’s. Jullie kunnen nu wel telkens negatieve reacties verwijderden, maar dat maakt jullie geloofwaardigheid er niet beter op.”

Waar of niet waar…? Waar het om gaat in deze is: wat kun je hiertegen doen als aangesproken partij?!

Het spanningsveld waarmee we te maken hebben
De aangesproken partij zal stellen dat deze uitlating jegens hem onrechtmatig is. Hij zal aanvoeren dat zijn persoonlijke levenssfeer wordt aangetast door de uiting. De persoon die het bericht heeft geplaatst zal zich daarentegen beroepen op zijn recht op vrijheid van meningsuiting.

Bij de beoordeling of een uitlating onrechtmatig is, speelt de context een belangrijke rol. Dat geldt ook voor de inhoud van het bericht, en voor wat er op dat moment aan de orde was.

Binnen een vrije maatschappij waarin vrij (maatschappelijk) debat mogelijk moet zijn, komen uitlatingen via social media een bijzondere betekenis toe. Daarbij moeten mening en opinies kunnen worden gedeeld. Voorop staat dat iemand vrij is om onvrede publiekelijk te uiten.

Bij de beoordeling of een uiting onrechtmatig is, komt het erop aan om per geval een afweging te maken. Enerzijds het belang van de klager op bescherming van zijn vrijheid van meningsuiting. Anderzijds de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de persoon op wie de klacht betrekking heeft.

Van belang hierbij is om het volgende onderscheid te maken. Gaat het om de zakelijke reputatie die in geding is? Denk hierbij aan klachten die over zakelijke dienstverlening gaan. Of gaat het om privacy zoals dat is vastgelegd in artikel 8 EVRM. Kritiek op zakelijk handelen is eerder toelaatbaar. Daarbij is een beperking van de uitingsvrijheid minder snel gerechtvaardigd (EHRM 19 juli 2011, nr. 23954/10 (Uj/Hongarije), r.o. 22; EHRM 2 september 2004, nr. 32783/08 (Firma EDV für Sie/Duitsland).

Welk belang zwaarder weegt moet worden beoordeeld op basis van een weging van alle relevante omstandigheden van het concrete geval. En dat maakt de beoordeling er niet makkelijker op.

Beoordeling van belangen
In geval van bovenstaande voorbeelden ben ik van mening dat het belang van de persoon die de berichten heeft geplaatst, het zwaarst weegt. Dit ten nadele van de ontvanger waarover (online) negatief uitgelaten is. Hiervoor kunnen de volgende redenen worden aangevoerd.

Voor wat betreft de uitingen die geplaatst zijn via bijvoorbeeld Facebook, geldt dat het hierbij gaat om uitingen via social media. Op dergelijke platforms (zie de paragraaf over het spanningsveld waarmee we te maken hebben), geldt dat daar meer ruimte is voor het geven van meningen. Ook als dat voor een ander vervelende meningen zijn.

Er wordt tegenwoordig niet zwaar getild aan de termen ‘oplichting’ of ‘gesjoemel’. Die term zal op een dergelijk forum worden opgevat zoals die zal zijn bedoeld. Namelijk als de verzuchting van een klant die duidelijk ontevreden is. Dat daarbij een stevige term is gebruikt is, zal voor de ontvanger onprettig zijn. Dat het de grenzen te buiten gaat van de hierboven beschreven ruimte om in vrijheid ook een onwelgevallige mening te delen, is vaak geen sprake.

In veel gevallen missen dergelijke korte berichten op social media de nodige nuance. Er schemert in door dat de verwijten aan het adres van de ontvanger zijn ingegeven door concrete ervaringen in de beleving van de schrijver, bijvoorbeeld met trekkracht. Dus zal deze ervaring in de beleving van de schrijver niet zonder onderbouwing zijn.

Het belang van de ontvanger is om zijn zakelijke reputatie beschermd te zien. In dit geval weegt het recht van de schrijver zwaarder, om op deze manier zijn ongenoegen over de dienstverlening te mogen uiten.

Daarbij speelt ook een rol dat de ontvanger vaak niet kan onderbouwen of aannemelijk kan maken, dat zijn zakelijke reputatie werkelijk significante schade ondervindt. En hoe hoog is dan die schade op basis van twee korte uitlatingen van een privépersoon op social media?

Aanvallen of verdedigen
Soms is de aanval dus toch niet de beste verdediging. Haal diep adem, tel tot tien en denk goed na over andere wegen die te bewandelen zijn om op te treden tegen schrijvers van onwelgevallige berichten. Ga de dialoog aan met de schrijver, maar vooral niet via social media door zelf op het bericht te reageren. Probeer gezamenlijk een oplossing te vinden voor de onvrede. Misschien wil de schrijver daarna de positieve oplossing wel via social media delen in reactie op zijn eerdere bericht.

Dit laat uiteraard onverlet dat bepaalde uitingen binnen de omschreven speelruimte ontoelaatbaar zijn. In dat geval kan juridische actie (in kort geding) absoluut gewenst zijn.