Hoe moet je een geluidsfragment juridisch duiden om een mogelijke inbreuk daarop te kunnen aannemen?

Aanleiding voor deze vraag is een uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland van 9 januari 2020. In een geluidsfragment van het programma Opsporing verzocht wordt de mogelijke dader van de overval door het slachtoffer (nagespeeld) beschreven: “degene die praatte, eh ja, had een Ali B accent.” Dit fragment krijgt vervolgens een vlucht op social media en veroorzaakt nogal wat ophef. Ook Ali B zelf reageert op het voorval en gebruikt het geluidsfragment in zijn theatershow. Dat wordt vervolgens herhaald in het programma College Tour waar Ali B te gast is. De theatershow is herhaald op TV. Het slachtoffer van de overval is ontstemd dat het betreffende geluidsfragment telkenmale wordt gebruikt. Ze wordt overspoeld door reacties.

Volgens het slachtoffer is (wordt) er inbreuk gemaakt op haar portretrecht. Ook zou er sprake zijn van het ongeoorloofd verwerken van een persoonsgegeven en is het handelen (het afspelen van het geluidsfragment) in strijd op haar recht tot bescherming van haar persoonlijke levenssfeer.    

Portretrecht
Wat betreft het portretrecht is de rechtbank snel klaar. Het portretrecht (artikel 21 Auteurswet) ziet op een afbeelding van (een deel van) het gelaat van een persoon, zodanig dat de geportretteerde, al dan niet door de combinatie met andere factoren, kan worden herkend. De stem is geen afbeelding van het gelaat, zo overweegt de rechtbank.

Bieden de andere aangevoerde grondslagen dan wellicht soelaas?

AVG
De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) is een Europese verordening die de regels voor de verwerking van persoonsgegevens door particuliere bedrijven en overheidsinstanties in de hele Europese Unie standaardiseert.

Een stem is een biometrisch persoonsgegeven en kan worden gebruikt om een persoon te identificeren. De AVG is niet van toepassing op anonieme gegevens. Een persoon is in de zin van de AVG identificeerbaar, indien de identiteit van de persoon nog niet is vastgesteld maar dit redelijkerwijs, zonder onevenredige inspanning, wel kan gebeuren. In het geluidsfragment worden zoveel elementen genoemd, dat de stem te herleiden is tot het slachtoffer. 

Maar dit maakt nog niet dat de verwerking van het persoonsgegeven onrechtmatig is. Het gebruik van het stemfragment in het theaterprogramma van Ali B is namelijk een verwerking ten behoeve van een uitsluitend artistieke uitdrukkingsvorm.

Persoonlijke levenssfeer
Ook een beroep op schending van de persoonlijke levenssfeer ex artikel 8 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) kan het slachtoffer niet baten. Ali B komt het recht toe zijn gevoelens te uiten en te reageren op de negatieve publiciteit na de uitspraak van het slachtoffer. Anders dan het slachtoffer heeft betoogd is de rechtbank van oordeel dat Ali B het slachtoffer daarbij niet heeft weggezet als iemand die discrimineert. Wat ook een rol lijkt te spelen in het oordeel van de rechtbank is dat het slachtoffer zelf haar medewerking heeft verleend aan het programma Opsporing Verzocht en toestemming heeft gegeven voor openbaarmaking van haar stemfragment. Evenals het feit dat het fragment via het programma Opsporing verzocht tot op heden op het internet beschikbaar is en het slachtoffer daar geen bezwaar tegen heeft. De gestelde negatieve gevolgen van het herhalen van het fragment zijn volgens de rechtbank bovendien niet aannemelijk gemaakt. Daarom zijn de omstandigheden aan de zijde van het slachtoffer van onvoldoende gewicht, om het recht op vrijheid van meningsuiting van Ali B, zoals gewaarborgd door artikel 10 EVRM, te beperken dan wel te ontnemen.

Hoe vervelend de situatie voor het slachtoffer ook is, ben ik van mening dat de ingeroepen grondslagen terecht in het voordeel van Ali B zijn uitgelegd. 

Daniels Huisman advocaten
mr. Laurens Bezoen
advocaat IE-recht

Deze blog is met aandacht en zorgvuldigheid geschreven, maar bevat informatie van algemene en informatieve aard. De informatie in de blog kan, afhankelijk van de omstandigheden van uw specifieke geval, niet of verminderd van toepassing zijn. De informatie in de blog dient derhalve niet als juridisch advies te worden beschouwd. Daniels Huisman aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit de blog.