Altijd erven?

Bij wet of bij testament worden erfgenamen aangewezen. Een erfgenaam kan de nalatenschap vervolgens aanvaarden of verwerpen. Maar ook een erfgenaam die aanvaardt krijgt niet altijd (zijn deel van) de nalatenschap. Wanneer hij of zij namelijk “onwaardig” is gaat de nalatenschap aan zijn of haar neus voorbij. Onwaardig is degene die:

• onherroepelijk door de strafrechter veroordeeld is wegens het ombrengen van de erflater of wegens, betrokkenheid bij een poging om de erflater om te brengen of wegens een ander ernstig misdrijf tegen de erflater; of
• onherroepelijk door de (straf- of burgerlijke) rechter veroordeeld is wegens het (lasterlijk) beschuldigen van de erflater van een ernstig strafbaar feit; of
• de erflater gedwongen heeft een bepaalde wilsbeschikking te maken; of
• het testament heeft verduisterd, vernietigd of vervalst.

De gedachte achter de betreffende wettelijke bepaling is duidelijk: er kunnen zich omstandigheden voordoen waarvan moet worden gezegd dat vererving door een erfgenaam zo stuitend is dat het voor het rechtsgevoel onaanvaardbaar is indien dat gebeurt. In de jurisprudentie wordt aangenomen dat bovengenoemde opsomming niet allesomvattend is.

Bij de veroordeling wegens het proberen de erflater om te brengen of het ombrengen van de erflater moet het overigens wel gaan om een geval waarin straf opgelegd heeft kunnen worden: indien iemand ten gevolge van gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke storing van zijn geestvermogens niet toerekeningsvatbaar is, is geen sprake van een veroordeling in de hierboven bedoelde zin, aldus het Gerechtshof in Amsterdam. Dat was in 1976 en toen luidde de wet iets anders. Het is de vraag of de beslissing tegenwoordig nog zo uitgevallen zou zijn. Ik vermoed het niet.

In 2003 oordeelde het gerechtshof te Amsterdam dat de kleinzoon die zijn beide ouders vermoord heeft geen recht heeft op de nalatenschap van zijn grootmoeder.

Het verborgen houden van een lijk (gedurende vier jaren!) maakte de verberger niet onwaardig volgens de rechtbank Utrecht in 2010, omdat de verberger daarmee geen belang van de erflater had geschonden (dat hij haar gedood had kon niet worden bewezen).

In 2012 oordeelde de rechtbank Middelburg dat de man die ervan verdacht wordt zijn vrouw te hebben omgebracht en die vervolgens in de gevangenis zelfmoord pleegt voordat hij veroordeeld is niet geërfd heeft van zijn vrouw zodat zijn kinderen (uit zijn eerste huwelijk) niet van hem erven. Volgens de rechtbank kan het een “vererving door een erfgenaam zo stuitend zijn dat het onaanvaardbaar is voor het rechtsgevoel om hem als erfgenaam toe te laten” omdat men geen voordeel behoort te hebben van de opzettelijk veroorzaakte dood van een ander.  Dat vindt de rechtbank in dit geval. Hoewel de man nog niet was veroordeeld vond de rechtbank dat uit het politiedossier in de strafzaak voldoende bleek dat de man voor de dood van de vrouw verantwoordelijk was.

Van belang is dat een veroordeling wegens (betrokkenheid bij) euthanasie op de erflater ook tot onwaardigheid leidt. In de literatuur wordt gezegd dat indien de euthanasie is geschied op uitdrukkelijk verzoek van de erflater dat een vergeving-bij-voorbaat met zich meebrengt zodat van een onwaardigheid geen sprake is.

De onwaardigheid vervalt namelijk wanneer de erflater aan de onwaardige op ondubbelzinnige wijze zijn gedraging heeft vergeven, zoals de vrouw overkwam die in een dronken bui geprobeerd had haar man te doden en met wie de man nog een paar jaar getrouwd bleef totdat hij een natuurlijke dood stierf: het gehuwd blijven was, kort gezegd, voldoende reden voor de rechtbank Rotterdam om in 2005 aan te nemen dat de man de vrouw de steekpartij vergeven had. Tot een soortgelijk oordeel kwam het gerechtshof ’s-Gravenhage in 2007.

Zo kunnen er aan een erfeniskwestie allerlei haken en ogen zitten waar je in het begin vaak helemaal geen rekening mee houdt.

Voor meer informatie en advies over erfenissen, kunt u contact opnemen met mr. Hans Stegeman, lid van de praktijkgroep Erfrecht.

Voor meer blogs van de praktijkgroep Erfrecht: klik hier

Deze blog is met veel aandacht en zorgvuldigheid geschreven, maar bevat informatie van  algemene informatieve aard. De informatie in de blog kan, afhankelijk van de omstandigheden van uw specifieke geval, niet of verminderd van toepassing zijn. De informatie in de blog dient derhalve niet als juridisch advies te worden beschouwd. Daniels Huisman aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit de blog.