Brengt creativiteit rek in merkbescherming? Ook in die van LEGO®?

LEGO® is niet alleen een van de meest iconische speelgoedmerken ter wereld, maar ook een van de meest beschermde. Het Deense bedrijf heeft in de loop der jaren tal van rechtszaken aangespannen om zijn merk en intellectueel eigendom te verdedigen. Een recente juridische strijd gaat echter over een interessante vraag: hoe ver reikt de bescherming van het merk LEGO®, vooral wanneer consumenten zelf LEGO® producten aanpassen en combineren met andere elementen? Deze blog duikt in de complexiteit van dit juridische vraagstuk, en legt uit waarom deze zaak belangrijk is voor zowel bedrijven als consumenten.

Het probleem: aangepaste LEGO® producten

Het probleem ontstaat wanneer bedrijven of individuen aangepaste LEGO® sets verkopen. Dit gaat verder dan het simpelweg doorverkopen van bestaande LEGO® onderdelen. Het omvat bijvoorbeeld het bedrukken van onderdelen (waaronder de minifiguren), het toevoegen van niet LEGO® elementen (kogellagers), en het maken van nieuwe ontwerpen met LEGO® stenen. Hoewel dit een creatieve uitlaatklep lijkt, roept het juridische vragen op.

Een kernpunt in deze zaak is of deze aangepaste producten de merkidentiteit van LEGO® schaden. LEGO® is een merk dat niet alleen beschermd wordt door auteursrecht, maar ook door het merkenrecht. Dit betekent dat LEGO® niet alleen eigenaar is van de specifieke vorm van zijn producten, maar ook van het logo en de merkidentiteit die ermee gepaard gaan. Wanneer anderen hun eigen creaties verkopen onder de naam LEGO®, kan de merkwaarde verwateren.

Merkinbreuk of creatieve vrijheid?

Een van de grote vragen in deze rechtszaak is of het aanpassen en verkopen van LEGO® producten gezien kan worden als merkinbreuk. Volgens de Europese merkenwetgeving kan er sprake zijn van merkinbreuk wanneer een ander merk wordt gebruikt op een manier die verwarrend is voor de consument of wanneer dit de reputatie van het originele merk schaadt.

Aan de andere kant is er het argument dat de verkoop van aangepaste LEGO® producten valt onder creatieve vrijheid en het recht om producten aan te passen die men rechtmatig heeft gekocht. Dit roept de vraag op: als je eenmaal een LEGO® set hebt gekocht, mag je er dan alles mee doen wat je wilt, inclusief het doorverkopen van aangepaste versies?

Een parallel kan worden getrokken met de autowereld, waar aanpassingen aan voertuigen een gangbare praktijk zijn. Als iemand een auto van een bepaald merk koopt en deze personaliseert, heeft de autofabrikant doorgaans geen recht om dit te verbieden, zolang het merk niet op een verwarrende manier wordt gebruikt. Denk hierbij aan de rechtszaak uit 2022 waarbij het gerechtshof oordeelde dat een te koop aangeboden zelfbouwauto of “kitcar” inbreuk maakt op merk- en auteursrechten van Ferrari.

De impact van derde-partij componenten

Een ander juridisch punt in deze rechtszaak is de vraag of de toevoeging van derde-partij componenten aan LEGO® producten een rol speelt. Stel dat iemand LEGO® producten verkoopt met componenten van een ander merk. Zoals in dit geval waarbij het logo van de NS wordt toegevoegd aan een treinstel van LEGO®. Hier kan sprake zijn van dubbele merkinbreuk: zowel op het merk LEGO® als op het merk van de NS.

De vraag is hoe rechtbanken hiermee omgaan. Moeten ze simpelweg kijken naar de vraag of het merk  LEGO® is aangetast? Of moeten ze ook rekening houden met de bescherming van de andere betrokken merken?

Het standpunt van LEGO®

Het standpunt van LEGO® in deze zaak is duidelijk. Het bedrijf wil controle houden over hoe zijn producten worden gebruikt en hoe zijn merk in de markt wordt gepresenteerd. Dit is logisch, want LEGO® heeft tientallen jaren geïnvesteerd in het opbouwen van een sterke merkidentiteit en wil voorkomen dat deze identiteit verwatert door ongeautoriseerde aanpassingen en combinaties met andere merken.

Bovendien is LEGO® bezorgd dat aangepaste producten van mindere kwaliteit kunnen zijn, wat zou kunnen leiden tot reputatieschade. Consumenten zouden bijvoorbeeld kunnen denken dat een aangepaste set van slechte kwaliteit een officiële LEGO® set is. Iets dat de merkperceptie negatief kan beïnvloeden.

Gevolgen voor bedrijven en consumenten

Wat zijn de bredere gevolgen van deze zaak voor bedrijven en consumenten? Als LEGO® erin slaagt om strengere regels af te dwingen rond het aanpassen en doorverkopen van hun producten, kan dit een precedent scheppen voor andere merken. Dit zou betekenen dat consumenten minder vrijheid hebben om producten aan te passen en door te verkopen. Zeker als het gaat om bekende merken met een sterke merkidentiteit.

Aan de andere kant kan een te strenge interpretatie van het merkenrecht, innovatie en creativiteit onderdrukken. Veel bedrijven, vooral kleine ondernemingen en hobbyisten, bouwen hun businessmodel op het aanpassen van bestaande producten. Als dit juridisch wordt beperkt, zou dat negatieve gevolgen kunnen hebben voor deze ondernemingen.

Conclusie

De zaak rondom aangepaste LEGO® producten brengt belangrijke vragen naar voren over de grenzen van merkbescherming en creatieve vrijheid. Terwijl LEGO® terecht zijn merk wil beschermen, is het ook belangrijk dat consumenten en kleine bedrijven de ruimte behouden om creatief te zijn met de producten die ze rechtmatig hebben gekocht. De uitkomst van deze zaak zal daarom niet alleen gevolgen hebben voor LEGO®, maar voor de bredere wereld van intellectueel eigendomsrecht.

Is dit onderwerp relevant en/of interessant voor u, houd dan de voortgang in de gaten. De manier waarop dit juridische vraagstuk zich ontwikkelt, kan immers een grote impact hebben op de creatieve industrie en het recht om bestaande producten aan te passen.

Daniels Huisman Advocaten
mr. Laurens (L.) Bezoen
E-mail: 
Telefoon: (053) 760 0860

Deze blog is met aandacht en zorgvuldigheid geschreven, maar bevat informatie van algemene en informatieve aard. De informatie in de blog kan, afhankelijk van de omstandigheden van uw specifieke geval, niet of verminderd van toepassing zijn. De informatie in de blog dient derhalve niet als juridisch advies te worden beschouwd. Daniels Huisman aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit de blog.