Gaan ‘juicekanalen’ en grondrechten samen?

ofwel; hoe verhoudt zich vrijheid van meningsuiting ten opzichte van bescherming privacy

Inleiding
In Nederland wordt veel waarde gehecht aan de vrijheid van meningsuiting. Het recht daarop is verdragsrechtelijk verankerd. Maar dat wil niet zeggen dat je zomaar van alles over iedereen kan roepen en schrijven. Dit grondrecht kent ook haar grenzen. Zo is een beperking van de vrijheid van meningsuiting toegestaan indien dit noodzakelijk is in een democratische samenleving. Bijvoorbeeld om de goede naam van iemand en/of rechten van anderen te beschermen.

‘Juicekanalen’ of ook wel; ‘juice channels’, zijn in opkomst. Bekende voorbeelden zijn ‘Life of Yvonne’ van Yvonne Coldeweijer en ‘Roddelpraat’ van Jan Roos en Dennis Schouten. Zij delen voornamelijk online, via YouTube en Instagram, hun roddelachtige verhalen. Het buiten hangen van de vuile was van anderen, vaak een pikant verhaal, scoort nu eenmaal goed op de socials. En door de huidige smartphone-economie ben je al snel een potentiële spion, dan wel een zelfbenoemde journalist.

Delen van gossips is zeer eenvoudig. Daarbij maakt het schijnbaar niet uit of die informatie betrouwbaar is of niet. Het delen van (meestal aanstootgevende) informatie, gaat vaak gepaard zonder hoor en wederhoor. Dat kost tijd, waardoor de kans bestaat dat je niet de eerste bent die de roddel deelt. Meedoen aan het delen van dit soort roddels is niet zonder risico’s. Denk aan reputatieschade die het kan opleveren als blijkt dat de inhoud onwaar is. 

Zowel Yvonne Coldeweijer als Jan de Roos en Dennis Schouten hebben die risico’s ervaren en recent in het beklaagdenbankje gezeten. Ze zijn aangesproken vanwege vermeende schending van privacy.

Uitspraak in kort geding rechtbank Amsterdam 29 april 2022
Op 15 maart 2022 heeft Yvonne Coldeweijer een video geplaatst op haar YouTube-kanaal. Een thumbnail van de video op YouTube kwam in beeld. Daarop zien kijkers een verkleinde weergave van een momentopname van de video. Zichtbaar is het portret van Samantha Steenwijk met daaronder in een kader een aantal rode pillen en een geel driehoekig verkeersbord met een uitroepteken. De publicatie van deze video is vooraf aangekondigd via een story op Instagram. Daarop stond: “Welke BN-er is stiekem heel veel afgevallen met behulp van illegale afslankpillen?”. In de video vertelt Yvonne Coldeweijer dat zij bewijs heeft dat Samantha Steenwijk in korte tijd 22 kilo is afgevallen. Ze zou dit gedaan hebben met behulp van illegale afslankpillen die gevaarlijk zijn voor de gezondheid. En dat terwijl Samantha Steenwijk zelf in de media verteld zou hebben dat ze is afgevallen door paard te rijden en kleinere porties te eten.

Volgens Samantha Steenwijk zijn de uitlatingen onjuist, onnodig grievend en misleidend. Die uitlatingen zouden een ernstige schending vormen van haar eer en goede naam. Ook zouden ze inbreuk maken op haar persoonlijke levenssfeer. Samantha Steenwijk eiste openbaarmaking van de bronnen en een rectificatie. Yvonne Coldeweijer weigerde dit en beroept zich op de vrijheid van meningsuiting. Samantha Steenwijk is een bekende Nederlander, en moet dus accepteren dat er over haar wordt geroddeld.

Prijsgeven bronnen
Geldt het recht op bronbescherming van journalisten ook voor juicekanalen? Ja, aldus de rechtbank. De activiteiten van juicekanalen vallen onder het begrip journalistiek. De vordering tot openbaarmaking van de bronnen is daarom afgewezen.   

Rectificatie
Toewijzing betekent een beperking van het grondrecht op vrijheid van meningsuiting. Deze beperking is onder meer toegestaan wanneer de publicatie onrechtmatig is. Om dat aantoonbaar te maken, moeten de wederzijdse belangen, die in beginsel gelijkwaardig zijn, tegen elkaar worden afgewogen. Het belang van Yvonne Coldeweijer is dat zij zich in het openbaar kritisch, informerend en waarschuwend moet kunnen uitlaten over misstanden. Het belang van Samantha Steenwijk is dat zij niet zomaar wordt blootgesteld aan verdachtmakingen en dat haar privacy niet onnodig wordt geschonden. Bij deze belangenafweging komen alle omstandigheden van het geval aan bod.

In deze zaak oordeelt de rechtbank dat Yvonne Coldeweijer onvoldoende aannemelijk heeft gemaakt dat zij serieuze aanwijzingen had voor haar ernstige beschuldigingen aan het adres van Samantha Steenwijk. De bronnen die Yvonne Coldeweijer heeft geraadpleegd vormen, gelet op hun verklaringen, geen serieuze aanwijzing voor de juistheid van de beschuldigingen.

Het komt erop neer dat Yvonne Coldeweijer haar beschuldigingen niet waar kan maken en dat deze daarom onrechtmatig zijn. De rectificatie wordt toegewezen.

Uitspraak in kort geding rechtbank Amsterdam 16 maart 2022
In het online programma Roddelpraat wordt een geheime “diss track” van Famke Louise besproken, die de redactie in handen heeft gekregen. Die diss track zou erop duiden dat Famke Louise eerder zou zijn misbruikt. Het thema seksueel overschrijdend gedrag is actueel door het BNN/Vara programma BOOS. De makers brachten een en ander aan het licht in televisieprogramma The Voice of Holland. De uitingen van Roddelpraat zouden onjuist en ongegrond zijn. Ten onrechte zou Roddelpraat beweren, aan de hand van de diss track, dat Famke Louise is misbruikt dan wel slachtoffer is van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Roddelpraat beroept zich daarentegen op haar recht op vrijheid van meningsuiting. 

Ook in deze zaak heeft de rechtbank Amsterdam een belangenafweging gemaakt. Enerzijds tussen de vrijheid van meningsuiting en anderzijds de bescherming van het recht op persoonlijke integriteit en eerbieding van de persoonlijke levenssfeer (privacy).

Roddelpraat wordt verweten dat zij haar uitlatingen, door bepaalde woordkeuze, als feiten heeft gepresenteerd. De uitingen zouden niet slechts bedoeld zijn als mening of suggestie. Volgens de rechtbank zijn het geen onschuldige roddels. Daarnaast oordeelt de rechtbank dat de uitlatingen over misbruik niet uit het beschikbare feitenmateriaal (de diss track) kunnen worden afgeleid. Ook is er geen onderzoek gedaan naar deze ernstige beschuldigingen en Famke Louise is nooit om een weerwoord gevraagd.

Conclusie is dat Roddelpraat met haar uitlatingen onrechtmatig heeft gehandeld jegens Famke Louise. Deze uitlatingen worden niet beschermd door de vrijheid van meningsuiting. Ook een bekende Nederlander als Famke Louise hoeft zich dit niet te laten welgevallen. De geëiste rectificatie wordt toegewezen.

Is dit het einde van juicekanalen?
Nee, dat denk ik niet. Juicekanalen zijn op dit moment razend populair. Veel mensen smullen nu eenmaal van roddels. Gelet op de vele views en likes (lees advertentie-inkomsten) loont het voor juicekanalen om de grenzen van het recht op te zoeken. Zij willen helemaal niet bekend staan als het braafste jongetje van de klas want dat scoort niet. En zolang de sanctie slechts bestaat uit een rectificatie, die ook weer tal van views en likes oplevert, wordt het gedrag van juicekanalen in stand gelaten. Er gaat onvoldoende prikkel uit van de dreiging van een rechtszaak.

Wel ben ik van mening dat juicekanalen wat beter aan fact-checking mogen doen voordat ze beschuldigingen uiten. Het komt, gelet op de belangenafweging tussen beide grondrechten, iedere keer aan op een beoordeling van de omstandigheden van het geval.

Heeft u een vraag over de schending van uw privacy of hoe ver uw vrijheid op meningsuiting reikt?  Neem eens contact met me op en leg uw casus voor.  

Laurens Bezoen, advocaat, sectie IE, ICT & Privacy

Deze blog is met aandacht en zorgvuldigheid geschreven, maar bevat informatie van algemene en informatieve aard. De informatie in de blog kan, afhankelijk van de omstandigheden van uw specifieke geval, niet of verminderd van toepassing zijn. De informatie in de blog dient derhalve niet als juridisch advies te worden beschouwd. Daniels Huisman aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van het gebruik van de informatie uit de blog.